معاملات الگوریتمی در بورس چرا ممنوع شد؟ - گالری ابزار زیبا

به گزارش گالری ابزار زیبا، معاملات الگوریتمی در بورس اگرچه ممنوع شده، اما از همان زمان انتشار خبر همه دست به کار شده اند تا با جستجو در گوگل بفهمند الگوریتم چیست و معاملات الگوریتمی چطوری و توسط چه کسانی رقم می خورده است. این دسته معاملات تقریبا از دو سال پیش سروکله شان در بورس پیدا شد. زمانی که هوش مصنوعی یا همان ربات ها در اولین دوره مسابقات معاملات الگوریتمی اجازه فعالیت در بازار سرمایه را پیدا کردند و بر اساس قواعدی که به آن ها آموزش داده شده بود، به خرید و فروش سهام پرداختند. حالا آن ها به عنوان یکی از مقصر های اصلی رفتار غیرعادی در بازار شناخته می شوند و جلوی فعالیت آن ها گرفته شده است. البته ممنوعیت فعلی موقتی است و ممکن است با تغییر شرایط شاهد بازگشت معاملات الگوریتمی باشیم.

مداخله سازمان بورس به نفع سهامداران خرد

ممنوعیت معاملات الگوریتمی باعث می گردد دیگر هیچکس نتواند چند سفارش با مبلغ کمتر از 500 هزار تومان ارسال کند و جلوی تقسیم سفارش های فروش گرفته گردد. دو سه روز پیش از این تصمیم برخی فعالان بورس اتفاقات روز های اخیر بازار را گردن معاملات الگوریتمی انداختند و اعتقاد داشتند ربات ها باعث ایجاد رِنج منفی می شوند. رِنج منفی در اصطلاح بورس باز ها به معاملاتی گفته می گردد که در چند ثانیه با حجم بسیار بالا انجام می شوند و یک نماد را از صف خرید به صف فروش می کشانند. چنین اتفاقی عموما برای نماد هایی می افتد که حجم معاملات کمی دارند یا صف آن ها چندان پرحجم نیست. مدیریت نظارت بر بورس ها در واکنش به همین موضوع، به شرکت های کارگزاری بیان کرد دسترسی مشتریانی که امکان انجام معاملات الگوریتمی را دارند، تا اطلاع ثانوی غیرفعال گردد. همچنین تقسیم سفارشات به هر روشی در سمت فروش ممنوع است.

در اطلاعیه ای جداگانه کارگزاری ها به مشتریانشان اعلام نموده اند که بر اساس ابلاغیه شرکت بورس تهران، ارسال سفارش فروش با ارزش کمتر از 500 هزار تومان تخلف محسوب می گردد. در صورتی که کل ارزش دارایی مشتری در یک نماد کمتر از 500 هزار تومان باشد، صرفا می تواند یک سفارش فروش و به ارزش کل دارایی ارسال کند. در غیر این صورت مشمول تخلف معاملاتی خواهد شد. با این حساب اگر دارایی تان در یک نماد کمتر از 500 هزار تومان باشد صرفا یک بار می توانید کل سهامتان را بفروشید.

معاملات الگوریتمی چیست؟

شاید باورش سخت باشد، اما نصف معاملات بورس آمریکا را ربات ها انجام می دهند. منظورمان ربات هایی که پای سیستم نشسته اند و خرید و فروش می نمایند نیست، منظور هوش مصنوعی است که بر اساس آموزش هایی که دیده، دست به معامله سهام می زند. از نظر نحوه عملکرد، ربات های معاملات الگوریتمی به چند دسته تقسیم می شوند. برخی از آن ها حکم هشدار را دارند. برای مثال اینطور آموزش دیده اند که وقتی تحلیل تکنیکال یک سهم خبر از ارزندگی آن داد و سیگنال خرید داشت، آن را به صاحبشان اطلاع می دهند. برخی دیگر ربات های معامله گر هستند که بدون دستور اپراتور دست به خرید و فروش بر اساس سیگنال های تحلیل تکنیکال می زنند.

در این بین گروه از معاملات الگوریتمی با در نظر دریافت توانی که در تغییر فرایند بازار دارند معامله و نوسان گیری می نمایند. برخی دیگر در زمینه آربیتراژ فعال هستند. برای مثال زمانی که اختلاف زیادی بین قیمت پیشنهادی خرید و فروش به وجود می آید، آن ها وارد عمل می شوند تا از این اختلاف سود کسب نمایند. برای همین به طور کلی صرفا بر اساس اطلاعات تابلو و قواعد ریاضی تصمیم به خرید و فروش می گیرند و تنها هدفشان کسب بازدهی بیشتر است. باید توجه داشته باشید که اپراتور ها بر اساس دستورالعمل سازمان بورس اجازه ایجاد تغییر در الگوریتم ها را ندارند و فعالیت ربات ها بدون دخالت انسان و صرفا بر اساس قواعدی که از پیش مشخص شده و به تایید سازمان بورس رسیده است، خواهد بود.

معاملات الگوریتمی در بورس کشور های توسعه یافته برای خودشان برو بیا دارند، اما عمرشان در بازار ایران به بیشتر از دو سال نمی کشد. تقریبا از سال 97 معاملات الگوریتمی پا به بازار سرمایه گذاشتند. آن هم توسط خود سازمان بورس با مسابقه ای که بین برنامه نویس ها برای معاملات الگوریتمی برگزار گردید. بعد از انتها دومین دوره مسابقه معاملات الگوریتمی، یعنی تقریبا بهمن ماه 98 شرایط برای ربات ها جدی تر شد و گفته می گردد کارگزاری ها و شرکت های سرمایه گذاری برای کسب بازدهی بیشتر سراغ معاملات الگوریتمی رفته اند. بر اساس آخرین اطلاعات، یاسر فلاح، مدیر سابق روابط عمومی سازمان بورس در انتها بهمن ماه سال گذشته گفته حدود هشت درصد از معاملات بورس توسط معاملات الگوریتمی انجام می گردد. این عدد احتمالا تا زمان خبر ممنوعیت معاملات الگوریتمی افزایش پیدا نموده باشد.

دلیل ممنوعیت معاملات الگوریتمی

هوش مصنوعی معاملات الگوریتمی چیزی درباره اتفاقات پیرامونشان نمی دانند. اگر یک روز کارخانه ای اعلام ورشکستی کند، شرکتی قرارداد جدید امضا کند یا قیمت فروش محصولات یک شرکت افزایش پیدا کند، ربات ها متوجه نخواهند شد. آن ها احساس ندارد و شرایط روز بازار را درک نمی نمایند. نمی دانند زمانی که همه چشم انتظار حقوقی ها و سهامداران عمده برای حمایت از بازار هستند نباید دست به فروش بزنند. شاید همین جمله آخر برای ممنوعیت فعالیت معاملات الگوریتمی کافی باشد.

یکی از تهدید های معاملات الگوریتمی که حتی پیش از ورودشان به بازار توسط برخی کارشناسان هشدار داده شده بود، افزایش نوسانات بازار است. چراکه این ربات ها سهامدار بلندمدت نیستند و با تحلیل تکنیکال نقاط ورود و خروج به یک نماد را شناسایی می نمایند. این موضوع باعث می گردد ربات ها به دنبال سرمایه گذاری کوتاه مدت باشند و بعد از کسب سود مورد نظر سهام را بفروشند. در برخی موارد که معاملات الگوریتمی دست به نوسان گیری می زنند، ممکن است فعالیت آن ها مانع رشد بازار گردد. چراکه اغلب آن ها بر اساس بازار های جهانی تربیت شده اند. در آن بازار ها سود دو سه درصدی در یک هفته می تواند بازدهی ایده آلی باشد، در حالی که در بازار پرنوسانی مثل بورس تهران چنین نوساناتی چندان چشمگیر نیست. ربات ها بعد از خرید سهام و کسب تنها چند درصد بازدهی دکمه فروش را فعال می نمایند و از سهم خارج می شوند. این اتفاق در مدت اخیر برای بورس خیلی گران تمام شده.

در یک ماه گذشته دست کم چهار مرتبه شاخص بورس نسبت به مقاومت های مختلف واکنش نشان داده و بعد از توقف ریزش به مدار صعودی برگشته است، اما در کمتر از چند روز دوباره فشار فروش افزایش پیدا نموده و فرایند بازار منفی شده. برخی این اتفاقات را حاصل رفتار هیجانی تازه وارد های بورس می دانند، اما برخی دیگر اعتقاد دارند حتی تازه وارد ها هم در چنین بازاری فروشنده نیستند و انگشت اتهام را به سمت معاملات الگوریتمی نشانه می فرایند. حالا با توقف فعالیت ربات ها باید ببینیم آیا کوشش ها برای بازگشت فرایند صعودی نتیجه می دهد یا معاملات الگوریتمی صرفا قربانی یک سوتفاهم شده اند؟ در صورتی که این اتفاق بیافتد، می توانیم بگوییم اطلاعیه جدید سازمان بورس به سود سرمایه گذار های خرد تمام خواهد شد.

چه کسانی از معاملات الگوریتمی استفاده می نمایند؟

شرکت های مشاوره سرمایه گذاری، سبدگردان ها، صندوق ها و... مشتری اصلی معاملات الگوریتمی هستند. البته برخی سرمایه گذار های عظیم حقیقی هم سراغ ربات های معامله گر می فرایند. زمانی را در نظر بگیرید که شما پولتان را به شرکت های سبدگردانی می سپارید تا برایتان سهام خرید و فروش نمایند.

برخی از این شرکت ها علاوه بر تحلیل گران و کارشناسانی که دارند، بخشی از دارایی شما را به نوسان گیری با معاملات الگوریتمی برای کسب بازدهی بیشتر می سپارند. با توقف دسترسی معاملات الگوریتمی، احتمالا دیگر شرکت های عظیم نتوانند مثل گذشته دست به نوسان گیری بزنند و این موضوع در بازدهی سرمایه گذاری آن ها تاثیرگذار خواهد بود.

نظر مخالفان ممنوعیت معاملات الگوریتمی

کارشناسان نظرات مختلفی درباره ممنوعیت معاملات الگوریتمی دارند. برخی از آن ها این تصمیم را به نفع بازار می دانند، اما برخی دیگر اعتقاد دارند چنین تصمیمی نمی تواند تاثیری در فرایند بازار داشته باشد. چراکه ربات ها عامل ریزش بازار نیستند. یکی از آن ها می گوید روزی سهام عدالت مقصر ریزش بازار شناخته می گردد، فروش آن را ممنوع می نمایند. یک روز دیگر حقوقی ها عامل ریزش معرفی می شوند، معاملاتشان را باطل می نمایند. حالا هم نوبت به معاملات الگوریتمی رسیده تا همه تقصیر ها را گردن آن بیاندازیم. برخی اعتقاد دارند معاملات الگوریتمی نه تن ها در ریزش بازار نقشی ندارد، بلکه به عنوان ابزاری برای کاهش ریسک معاملات استفاده می گردد.

آن ها می گویند مخالفت با معاملات الگوریتمی درست مثل جلوگیری از فعالیت استارتاپ ها است و مخالفان فناوری، معاملات الگوریتمی را متوقف نموده اند. برخی دیگر می گویند چطور تا همین چند ماه پیش موقع برگزاری لیگ و مسابقات، مسئولان درباره مزایای معاملات الگوریتمی سخنرانی می کردند و از بازدهی 34 درصدی در شش هفته از زمستان 98 می گفتند و حالا این معاملات را مقصر ریزش می دانند؟ مخالفان تصمیم سازمان بورس می گویند این ممنوعیت نمی تواند تاثیری در بازگشت فرایند صعودی به بازار داشته باشد و صرفا محدود کردن فعالیت شرکت های سرمایه گذاری و همچنین کاهش بازدهی آن ها را در پی خواهد داشت.