درمانگران در طب سنتی
به گزارش گالری ابزار زیبا، در طب سنتی درمانگران حکیم، پیرزنان و پیرمردان با تجربه ای هستند که با شناختی که از خواص گیاهان و سایر داروهای غیر گیاهی دارند، به درمان بیماری های جسمی می پردازند و این تجربه و شناخت را از پدران و مادران خود
نویسنده: محمد سعید جانب اللهی
در طب سنتی درمانگران حکیم، پیرزنان و پیرمردان با تجربه ای هستند که با شناختی که از خواص گیاهان و سایر داروهای غیر گیاهی دارند، به درمان بیماری های جسمی می پردازند و این تجربه و شناخت را از پدران و مادران خود آموخته اند و در تمامی نقاط آنالیز شده چنین افرادی وجود داشته اند.
طبیبان سنتی در بیشتر موارد طبابت را یک شغل محسوب نمی کردند و بابت کار خود دستمزدی نمی گرفتند. سوای حکیم افراد دیگری با تخصص های ویژه در طبابت نقش داشتند که اهم آن ها به توضیح زیرند:
1. قلم بند (شکسته بند):
پیرمردان باتجربه ای هستند، که با کسب تجربه از پدران خود به این مهارت دست یافته اند و هنوز هم در نقاط روستایی و حتی شهری، شکسته بندی بیشتراً به همان شیوه سنتی انجام می گیرد. شکسته بند یا به اصطلاح قلم بند همچون حکیم هیچ گونه مزدی نمی گیرد و تخصص خود را شغل محسوب نمی نماید. بیشتر قصاب هستند که به علت آشنایی به آناتومی حیوانی و تشابهات موجود با انسان اقدام به این عمل می نمایند.2. ماما یا ماماچه:
زنی است که در زایمان به زنان یاری می نماید و بچه را می گیرد. ماما هم معمولاً برای کار خود مزدی درخواست نمی نماید. اما زائو بعد از حمام زایمان برحسب بضاعت خود هدایایی مثل یک کله قند و یک بسته چای یا یک قواره پارچه به او می دهد. آموخته های آنان تجربی است، که بیشتر به وسیله مادر به فرزند دختر منتقل می گردد و شیوه کار آن ها هم سنتی است.3. مُلا (دعانویس):
افرادی هستند که برای ناراحتی های روحی و روانی، نازایی و چشم زخم دعا می نویسند و هر کس با توجه به بضاعت اقتصادی خود هنگام درمان پول یا قند و چای به آن ها هدیه می دهد.4. دلاک:
که علاوه بر کشیدن دندان، کارختنه و رگ زنی را هم انجام می داد.5. غربتی (کولی)، حجامتگر:
حجامت و زالودرمانی به وسیله زنان کولی انجام می شد که هنوز کم و بیش رواج دارد.رمال، جام زن، جن گیر، آیینه بین، تول گیر، ادوم دار، صاحب اجاق هم از گروه هایی هستند که در امر طبابت دخالت داشته اند. گونه ای از قوم پزشکی هم در نزد اقوام گوناگون مشاهده می گردد که در آن جادو معجزه ی شفا، و جادوگر همان درمانگر است. مردان و زنان مقدس از این نیروی جادویی برخورداند. پرخان های ترکمن، باباها و ماماهای جنوب ایران نمونه هایی از این درمانگران در ایرانند. پزشکی بومی موجود، در منظره جادو، نظامی از آسیب ها را بر مبنای تقابل دو نیروی شر و نیک تدوین می نماید و به یاری جادوی سفید سعی می ورزد تا جادویی سیاه را بی اثر ساخته و نیروی شر را از تن بیمار دور گرداند (ملک راه: 125).
ابزار و وسایل طب سنتی
1. جوغن (1):
هاون چوبی استوانه ای شکل که از تنه درخت گز ساخته شده و دسته آن سنگی است، از این وسیله برای کوبیدن داروهای گیاهی استفاده می گردد.2. نی:
قطعه نی ناودانی شکلی است که شکافی شبیه قلم نی دارد، و وسیله ای برای ختنه کردن است.3. پاکی (2):
از انواع تیغ سلمانی و مخصوص ختنه کردن است.4. کوزه یا دوره (3):
ظرف سفالی کوچک جهت نگهداری زالو است.5. شاخ گاو:
یا وسیله ای شبیه آن، که از ابزار کار حجامتگر است. شاخی درون تهی است، که لبه اش را نرم و صیقلی ساخته بودند، به ته باریکش تکه چرمی که سرش روی مجرای شاخ بر می گشت می بستند. حجامتگر پس از قراردادن شاخ بر پشت، چرم را کنار می زد و با مکیدن، گوشت حجامت را درون شاخ می کشید، و تا هوا داخل آن نشده چرم را به در آن برمی گرداند. بعدها شاخ حجامت از شیشه ساخته شد، که چرم آن را حجامت چی اضافه می کرد (شهری: 689/2).6. مهره عقیق:
برای داغ درمانی استفاده می گردد.7. میخ فلزی:
برای داغ درمانی استفاده می گردد.8. نشتر:
تیغه ی تیغ کار نموده ی سلمانی که به وسیله سنگ یا چرخ سنباده از اطراف ساییده شده به صورت پیکان کوچک در می آمد، در نوکی به غایت تیز و به تدریج پهن به طرف سرانجام، که برای قرار گرفتن در دست ته آن را به جای کهنه می پیچیدند. برای سوراخ کردن رگ جهت گرفتن خون و دریدن دمل استفاده می شد (همان: 690).پی نوشت ها:
1. juyan.
2. paki.
3. dura.
منبع مقاله:جانب اللهی، محمدسعید، (1390)، پزشکی سنتی و عامیانه مردم ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ اول.
/م
منبع: راسخون