غوغای زنانه در ژاپن، چرا نابرابری جنسیتی تغییر نمی کند؟
به گزارش گالری ابزار زیبا، بسیاری از زنان سالمند می گویند که اینک به خاطر سکوت هایشان در برابر اظهارات جنسیتی احساس مسئولیت می نمایند و از کمپین های مبارزه ای در این راستا دفاع خواهند کرد.
برابری جنسیتی به دلایل نادرست همچنان در ژاپن خبرساز می شود. چرا چنین است و تغییر شرایط به چه چیزهایی احتیاج دارد؟
بی بی سی در گزارشی به نحوه زندگی خانوادگی و کاری زنان ژاپنی پرداخته و از عوامل نقش آفرینی کمرنگ و در جا زدن بیشتر آنها در کار و عرصه سیاست می گوید.
به گزارش گالری ابزار زیبا، یک روز پس از آنکه یوشیرو موری رئیس سابق المپیک توکیو با اظهارات جنسیتی در صدر اخبار جهان نهاده شد، موموکو نوجو 23 ساله خواهان اقدام و حرکتی دسته جمعی علیه او شد.
یوشیرو موری رئیس سابق بازی های المپیک تابستانی ژاپن به دلیل اظهاراتی علیه زنان، معذرت خواهی کرد و کناره گیری کرد/ عکس: رویترز
موری رئیس کمیته برگزاری بازی های المپیک تابستانی توکیو در یکی از جلساتش اعلام نمود: زنان زیاد حرف می زنند. او گفت: زنان وقت جلسات را می گیرند زیرا در بیان دقیق نظرات خود مشکل دارند. اما کمی بعد کناره گیری کرد.
نوجو در ان زمان با همفکری ده ها زن دیگر خواستی را ارائه کرد که بیش از 100 هزار زن در طول 2 روز آن را امضا کردند.
این زن جوان در این باره گفت: به عنوان یک زن باید کاری می کردم. من احساس کردم به چنین کاری احتیاج داشتیم، تا کنون ما به عنوان بخشی از جامعه صحبت هایی شبیه نظرات موری را پذیرفته ایم.
ریسا کامیو یکی از اعضای شورای ستاگیا از مناطق توکیو: می گوید موری مانند نوک یک کوه یخ بود. موری در این میان یکی از مهره های بازی بود که ضربه خورد و اوت شد و اینک نوبت مهره های دیگر بازی است.
اما اوضاع پس انتخاب جانشین موری بدتر شد. او مردی 80 ساله را به عنوان جانشین خود انتخاب کرد اما زنان جوان خواهان شفافیت بیشتر در فرایند انتخاب رئیس بازی های المپیک تابستانی شدند و در نهایت سیکو هاشیموتو وزیر سابق المپیک در دولت شینزو آبه (نخست وزیر سابق ژاپن) به عنوان زنی جوان به سمت رئیس بازی های المپیک انتخاب شد.
این حرکت یک پیروزی برای زنان ژاپن تلقی شد اما نوجو که گروهی به نام نه به جوانان نه به ژاپن (No Youth No Japan) را تشکیل داده می گوید استعفای موری راهکار مشکل نابرابری جنسیتی در ژاپن نیست. او گفت: کمپانی هایی که به موری و حرف های او انتقاد داشتند معمولا کمتر از یک درصد اعضای هئت مدیره را از زنان انتخاب می نمایند و این موضوع باید تغییر کند.
ریسا کامیو یکی از اعضای شورای ستاگیا از مناطق توکیو با این نظر موافق است. او می گوید موری مانند نوک یک کوه یخ بود. موری در این میان یکی از مهره های بازی بود که ضربه خورد و اوت شد و اینک نوبت مهره های دیگر بازی است.
موضوع برابری جنسیتی همچنان به شکلی نادرست در ژاپن خبرساز می شود. برای مثال چند روز پس از استعفای موری حزب حاکم با اظهار نظر جدید در باره زنان بار دیگر به صدر اخبار رفت. اعضای حزب اعلام نمود که زنان می توانند در جلسات مردانه هئت مدیره شرکت نمایند اما حق صحبت نخواهند داشت.
این حوادث برجسته علی رغم سیاست های تبلیغاتی گسترده برای ارتقای حضور و نمایندگی زنان در جامعه ژاپن اتفاق می افتد. مقامات ژاپنی در طرحی بلندپروازانه در سال 2015 اعلام نمودند 30 درصد از صندلی های راهبری و مدیریتی را تا سال 2020 به زنان خواهند سپرد. اما اظهارات جنجالی نابرابری جنسیتی در ژاپن همچنان رخ می دهد و رتبه برابری جنسیتی در این کشور مرتب سقوط می نماید. گزارش مجمع جهانی اقتصاد فاصله جنسیتی در ژاپن را بیشترین حد در میان اقتصادهای پیشرفته می داند.
نوجو و چند جوان دیگر اقداماتی را برای کاهش نابرابری جنسیتی در جهان انجام داده اند. اما بیشتر مردم بر این باورند که تغییر اساسی در طولانی مدت رخ می دهد و زمانبر است. چه چیزی پشت این نگرش هاست و چرا ژاپن پیشرفت بهتری در زمینه برابری جنسیتی ندارد؟
مسئولیت زنانه
یکی از عوامل کلیدی، روشی است که همچنان بر نقش های سنتی و جنسیتی حاکم است و شدیدا حرکت زنان به سمت مدیریت و رهبری را کاهش می دهد.
هیروکی کومازاکی بنیانگذار و مدیر عامل شرکت غیر دولتی فلورانس که حامی و مشاور والدین شاغل به شمار می آید در این باره گفت: به صورت تاریخی پس از جنگ جهانی دوم الگوی شوهر سخت کوش وقف شده برای شرکت (کمپانی) و مادر سخت کوش در خانه تشویق شد.
تشویق این الگو به هنجارهایی منجر شد که در آن مردان ساعت هایی طولانی کار می کردند و کارهای خانه و بچه داری عمدتا بر عهده زنان قرار می گرفت. آخرین نظرسنجی ملی دولت ژاپن در سال 2020 نشان داد که هنوز مادران 3.6 برابر بیشتر از پدران کارهای خانه را انجام می دهد. براساس هنجارهای تاریخی، فرهنگ کاری مقاوم در برابر تغییر و تعصبات در برابر استخدام بسیاری از زنان صاحب فرزند پیشرفت کاری زنان را متوقف نموده یا باعث می شود آنها کارها و قراردادهایی را انتخاب نمایند که ارتقا و پیشرفتی در پی ندارد.
موموکو نوجو (تصویر) می گوید صحبت کردن در باره نظرات موری رئیس سابق برگزاری بازی های المپیک در ژاپن مهم بود/ عکس: Momoko Nojo
این تقسیم کار رشد جمعیت ژاپن را نیز تحت تاثیر قرار داده است. بعضی از زنان که با فرزندآوری احتمال ترک کار یا درجا زدن در شغل خود را افزایش می دهند، فرزند کمتری به جهان آورده یا قید آن را می زنند. نرخ زاد و ولد در حال حاضر در پائین ترین حالت خود نهاده شده و رکورد کمترین میزان را به ثبت رسانده است. نرخ ازدواج در این کشور نیز در حال سقوط است. یکی از عوامل نیز این است که مردان نگران این موضوع هستند که نتوانند با حقوق خود و به تنهایی از خانواده پشتیبانی نمایند.
دولت ژاپن به دلیل بحران جمعیتی دوست دارد زنان بیشتری بچه دار شده و همچنان برای حمایت از نیروی کار این کشور شاغل باقی بمانند.
دولت شینزو آبه نخست وزیر وقت در سال 2015 دست به کار شد و مجموعه سیاست های ومنومیک (Womenomics) را معرفی کرد. این سیاست ها متعهد شدند جامعه ای را خلق نمایند که در آن زنان بدرخشند و حرکت خود به سمت رهبری فعالیت بهتر زنان بهبود بخشند. با این حال منتقدان می گویند این سیاست ها بیشتر برای تشویق زنان در بازگشت به محل کار و یاری به اقتصاد تصویب شد تا تولد فرزند. در واقع آنها بر این باورند سیاست های ژاپن یاریی به حمایت از زنان برای مراقبت از فرزندان یا انجام امور خانه نمی نماید.
آخرین نظرسنجی ملی دولت ژاپن در سال 2020 نشان داد که هنوز مادران 3.6 برابر بیشتر از پدران کارهای خانه را انجام می دهد.
توکو شیراکاوا روزنامه نگار و خبرنگار ژاپنی که به صورت تخصصی و گسترده از کاهش نرخ تولد (زاد و ولد) در ژاپن نوشته است در این باره گفت: تمامی این اتفاقات به این دلیل است که ژاپن کوششی برای نابرابری جنسیتی ننموده است. دولت آبه بدون ارائه تغییرات اساسی و حمایتی برای افزایش شمار نمایندگان و رهبران زن کوشش می کرد و تمام مسئولیت های جانبی این تغییر بر دوش زنان بود.
وی می گوید: تغییرات معنادار و اندکی در این میان ایجاد شد. براساس گزارش شکاف جنسیتی بین المللی مجمع جهانی اقتصاد در سال 2021، رتبه ژاپن در شکاف جنسیتی به رده 120 ام از میان 156 کشور رسید و 40 پله در مقایسه با سال 2006 سقوط کرد.
زنان ژاپنی بیشتری به شغل های پاره وقت یا شغل های با شرایط غیرحرفه ای پیوسته اند که به آنها امکان دسترسی به مشاغل و مسندهای برتر را نمی دهد. در سال 2019 و در بخش خصوصی تعداد مدیران زن حدود 7.8 درصد افزایش یافت. این میزان همچنان با هدفگذاری 30 درصدی دولت بسیار فاصله داشت و به همین دلیل دولت ژاپن بسیار خاموش و آرام زمان هدف گذاری خود برای ورود زنان به رده های برتر سیاست و مدیریت را به سال 2030 تغییر داد.
زنان همچنان 9.9 درصد از نمایندگان مجلس عوام ژاپن را تشکیل می دهند. رتبه ژاپن در زمینه مشارکت زنان در مسندهای سیاسی نیز تعریفی ندارد و این کشور در رتبه 166 ام از میان 193 کشور جهان نهاده شده است.
این شاخص نشان می دهد که مردان ژاپنی هنوز بر کسب و کار و رهبری سیاسی تسلط دارند و مجموعه قوانین و اهدافی که احتیاجهای زنان را برآورده می نمایند، کند پیش می رود. با این حال در بعضی مناطق ژاپن همچنان زن ستیزی شدید وجود دارد.
چرا مردم اعتراض نمی نمایند
بخشی از سکوت مردم در خصوص اظهار نظر جنسیتی موری در باره زنان به آداب ناگفته و نانوشته این کشور باز می شود. نوجو می گوید: به صورت کلی مردم ژاپن با عظیمان خود مشاجره نمی نمایند. وی اضافه نمود: در ژاپن مردم بدون در نظر دریافت سن یا جنسیت شما به سختی با شما بحث می نمایند. اگر شما با احتساب این عوامل بحث کنید، خودخواهید.
بسیاری در ژاپن هنگام روبرو با اظهاراتی جنسیتی برای بدتر نشدن ماجرا با آن برخورد نمی نمایند و واکنش نشان نمی دهند. این موضوع باعث می شود که موری و دیگران اظهارت خود را قابل قبول بدانند.
به همین دلیل بسیاری از زنان سالمند از دادخواست نوجو حمایت کردند. بسیاری گفتند که به خاطر سکوت هایشان در برابر حوادث مشابه در گذشته احساس مسئولیت می نمایند.
کومازاکی بنیانگذار و مدیر عامل شرکت غیر دولتی فلورانس در این باره گفت: فقط زنان ژاپنی نیستند که از این اظهارات جنسیتی عصبانی اند. بسیاری از نمایندگان و مردان ژاپنی نیز این اظهارات ضدجنسیتی از سوی موری را غیر قابل تصور عنوان نموده اند.
او گفت: نسل در حال تغییر است و بعضی از سالمندان تعامل خود با کارمندان جوان و نوه های خود را به روز نموده اند و دریافته اند نگرش و برداشت قابل قبول در خصوص جنسیت تغییر نموده است.
یک دست صدا ندارد
با به روز شدن نگرش نوجو رسانه های اجتماعی نیز بستری را برای ابراز عقاید نسل نوجو می یابند و از همه مهمتر این است که آنها از سوی حامیان اقتصادی المپیک جدی گرفته شده اند.
با این حال فشار نیروهای جوان جامعه باید با سیاست های جدید و پیغام رسانی های بالادستی ترکیب شوند.
بسیاری از زنان ژاپنی پس از فرزنددار شدن فرصت پیشرفت شغلی را از دست می دهند یا در جا می زنند/ عکس: Alamy
شیراکاوای روزنامه نگار می گوید: ما برای آغاز باید سهمیه کاندیداتوری نامزدهای زن در مجلس و شوراهای شهری را افزایش دهیم. ما باید فرض کنیم نسبت 50- 50 یک هنجار است و به جای ایجاد بهانه عدم دستیابی به آن به فکر حذف موانع دستابی به آن باشیم. او فکر می نماید عواملی مانند رای دادن از راه دور و مراقبت از بچه ها در مجلس یا شورا در این راه موثر هستند. او همچنین از معرفی سهمیه های جنسیتی در مجلس حمایت می نماید.
ریسا کامیو عضو شورای محلی ستاگایای توکیو با مدیریت و نمایندگی بهتر زنان در حوزه های سیاسی موافق است. او در این باره گفت: یک نفر نمی تواند به تنهایی در این جهت بجنگد. من فهمیدم هر چه تعداد نمایندگان زن در مجلس بیشتر باشد، ما بیشتر سخن می گوییم.
این زن در سال 2016 از خارج برای نامزد شدن در مجلس به ژاپن بازگشت و قصد داشت به عنوان نماینده والدین شاغل کاندید مجلس شود. او در اولین مراحل، چالش های زیادی برای مراقبت از پسر سه ساله خود یافت. در زمان کارزارهای انتخاباتی به او گفتند که باید از 6 صبح تا نیمه شب در خارج از خانه و در نزدیکی یک ایستگاه محلی مشغول باشد. چیزی که با وظایف و برنا مه های خانوادگی او هماهنگ نبود. امروز نیز او مجبور به هماهنگی با برنامه و ساختارهای کاری مردانه در ژاپن است که احتمالا مسئولیت های خانوادگی را از او می گیرند. او می گوید: قرار شد یکی از جلسات در شب برگزار شود و به ما گفتند که تا نیمه شب برنامه ای نریزیم. این سیستم برای مادران شاغل بسیار بی رحمانه است.
در حالیکه شوهر کامیو از شاغل شدن وی حمایت می کرد، سایر بستگان نگرانش بودند. کامیو گفت: والدین من نگرانم بودند. به خصوص مادرم که شدیدا مخالفتش را اعلام نمود. او نگران بود که من بیش از حد مشغول شده و از پسرم غافل باشم.
وزارت بهداشت، کار و رفاه اجتماعی ژاپن که برای ایجاد تعادل بهتر بین کار و زندگی کارمندانش کوشش می نماید، به بیش از حد کار کشیدن از کارمندان در ساعات کاری متهم شده است. بعضی از رسانه ها نیز که سریعا از صحبت های جنسیتی موری رئیس سابق بازی های المپیک تابستانی واکنش نشان دادند، به نداشتن تعداد کافی زنان در اعضای هئیت مدیره خود متهم شده اند.
این نوع انتظارات اجتماعی و فشارهای کاری بر زنان تاثیر گذاشته و وضع موجود در همه حوزه ها را به چالش می کشد. این موضوع عامل بازدارنده برای همه افراد است.
ماکو تاناکای 20 ساله و یکی از اعضای No Youth No Japan معتقد است که تغییرات عمده در خصوص چگونگی یادگیری و درک نقش زنان در جامعه ضروری است. او با اشاره به رفتارها و تفاوت نحوه برخورد با دختران و پسران در کودکی می گوید: در دبستان و به تدریج به ما یاد می دهند که متواضع و آرام باشیم. در آمریکا زنان قوی خونسرد اما در ژاپن مطیع.
راه طولانی برای رسیدن به برابری جنسیتی
تا زمانی که زنان در تمامی بخش های جامعه نماینده و صدایی نداشته باشند، پیغام های زن ستیزانه انتها نمی یابد.
بعضی از کمپانی ها و شرکت ها که به صورت خانوادگی و محبت آمیز تاسیس شده اند، شرایط بهتری برای کار زنان دارند اما تعداد این شرکت ها بسیار کم است.
وزارت بهداشت، کار و رفاه اجتماعی ژاپن که برای ایجاد تعادل بهتر بین کار و زندگی کارمندانش کوشش می نماید، به بیش از حد کار کشیدن از کارمندان در ساعات کاری متهم شده است. بعضی از رسانه ها نیز که سریعا از صحبت های جنسیتی موری رئیس سابق بازی های المپیک تابستانی واکنش نشان دادند، به نداشتن تعداد کافی زنان در اعضای هئیت مدیره خود متهم شده اند.
کابینه یوشیده سوگا پس از ورود به دفتر نخست وزیری در سپتامبر سال 2020 تنها دو مقام زن داشت/ عکس: Alamy
ریسا کامیو از اعضای شورای ستاگیای توکیو نمی داند دستیابی تا برابری جنسیتی تا چه زمانی طول می کشد. او می گوید علی رغم بعضی تغییرات نگرش های اجتماعی به معنای این است که پسران و دختران همچنان متفاوت تربیت می شوند. وی اضافه نمود: من به عنوان یک مادر به پسرم مدام یادآوری می کنم که یاری او در امور خانه چه قدر مهم است.
شیراکاوا به عنوان روزنامه نگار می گوید استعفای اجباری موری پیشرفت چشمگیری است. او اضافه نمود: اگر این اتفاق چند سال پیش رخ می داد او احتمالا با یک عذرخواهی می توانست شغل خود را حفظ کند.
نوجو و تاناکا به عنوان زنان جوانی که اوایل دهه 20 خود را می گذارند از عواقب فعالیت های خود در جست و جوی شغل آینده یشان نگران نیستند اما آنها آمادگی ورود به فعالیت های سیاسی را نیز ندارند. نوجو می گوید: فکر نمی کنم به عنوان یک سیاستمدار خشنود باشم.
هیروشی ساساکی یکی از مقامات دیگر المپیک در ماه گذشته با نظر تبعیض جنسیتی دیگری مجبور به کناره گیری شد. او گفته بود که خوب است به نائومی واناتابه هنرپیشه سایز عظیم ژاپن لباس خوک بپوشانیم و او را اولمپیگ بخوانیم. پیگ (Pig) در انگلیسی به معنای خوک است.
منبع: عصر ایران